ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 22 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 (ਫਤਿਹ ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਰੋ) – ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਤਿੱਖੇ ਧੂੰਏਂ ਦੀ ਸੰਘਣੀ ਚਾਦਰ ਨਾਲ ਜਾਗੀ। ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰਾਤ ਭਰ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ‘ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ’ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਨਿਗਰਾਨੀ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ‘ਤੇ ਸਮੁੱਚਾ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੂਚਕਾਂਕ (AQI) 310 ਅਤੇ 340 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਦਿੱਲੀ ਰੈੱਡ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।
ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ (CPCB) ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਤੇ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜੀਆਂ ਦੇ ਚੱਲਣ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੌਸਮ ਸੰਬੰਧੀ ਹਾਲਾਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਰਾਤ ਭਰ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਧੂੰਏਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹਵਾਵਾਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਰੀਕ ਕਣਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ PM2.5 ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਖਤਰਨਾਕ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।
ਸੂਚਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਆਨੰਦ ਵਿਹਾਰ, ਆਰਕੇ ਪੁਰਮ, ਅਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰਪੁਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਨੇ AQI ਪੱਧਰ 350 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੋਧੀ ਰੋਡ ਅਤੇ ਚਾਣਕਿਆਪੁਰੀ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਿਹਤਰ ਰੀਡਿੰਗ ਦੇਖੀ ਗਈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ‘ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ’ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਸੰਘਣੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, AQI ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ‘ਗੰਭੀਰ’ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਛੂਹ ਗਿਆ।
ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟ੍ਰੌਪਿਕਲ ਮੈਟਰੋਲੋਜੀ (IITM) ਦੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਿਹਾ ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤਿਉਹਾਰ ਵਾਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਦੌਰਾਨ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਭਾਰ ਦਾ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਰਾਲੀ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਦਾ ਸੰਚਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗਾੜ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਜਨਤਕ ਸਲਾਹਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਟਾਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਅਣਦੇਖੀ ‘ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਕਮੇਟੀ (DPCC) ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਹਰ ਸਾਲ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪਟਾਕੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।”
ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਨਤਕ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅਪੀਲ ਦੁਹਰਾਉਂਦਿਆਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੋਰ ਪਟਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਗ੍ਰੇਡੇਡ ਰਿਸਪਾਂਸ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨ (GRAP) ਦੇ ਤਹਿਤ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ, ਮਕੈਨੀਕਲ ਸਫਾਈ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ‘ਤੇ ਅਸਥਾਈ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵਰਗੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਉਪਾਅ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਵੇਰ ਤੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਘੱਟ ਗਈ ਅਤੇ ਹਵਾ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ, ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਮੂਹਾਂ – ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆਤਮਕ ਮਾਸਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਘੱਟ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਦੇ ਨਾਲ, ਸ਼ਹਿਰ ਅਗਲੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਧੁੰਦ ਵਿੱਚ ਘਿਰਿਆ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।