ਟਕਸਾਲ ਮੁਖੀ ਧੁੰਮਾ ਨੂੰ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਕਰਕੇ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 13 ਮਈ 2025 (ਫਤਿਹ ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਰੋ) – ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ (ਐਸਜੀਪੀਸੀ) ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ‘ਗੁੰਮਟੀਆਂ’ (ਮੀਨਾਰ) ਢਾਹ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਦਮ ਉੱਥੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਦੌਰਾਨ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਮਾਰਤਸਾਜੀ (ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ) ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ‘ਤੇ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਸੀ।
ਸੂਤਰ ਅਨੁਸਾਰ ਉਕਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਰਗੀਆਂ ਮੀਨਾਰਾਂ ਨੂੰ ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਹਜ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮੈਨੇਜਰ ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਧੰਗੇੜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਗੁਮਟੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਰਵਾਇਤੀ ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਤੋਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੁਰੰਮਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਗੁਮਟੀਆਂ (ਮੀਨਾਰ) ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਮੀਨਾਰ ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ ਸਨ”।
ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਨੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਨਵੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਮੀ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰੀਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਇਸਨੂੰ ਅਸਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇਸ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ ਦੀ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁੰਮਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਸੀ। ਟਕਸਾਲ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਈ ਦਾਨ ਵੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੈਰ-ਸਿੱਖ ਢਾਂਚਿਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਡਾ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਟਕਸਾਲ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਏ ਗਏ ਮੀਨਾਰ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਹਨ। ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਹਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਮੰਦਰਾਂ ਜਾਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇਗੀ?” ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਿੱਖ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਾਮੀਆਂ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਧੁੰਮਾ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ
ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁੰਮਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਖੁੱਲੇਆਮ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧੁੰਮਾ ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਕਈ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਗੱਠਜੋੜ ਨੂੰ ਪੰਥਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮਾ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਦੌਰਾਨ ਨਿਰਮਲੇ ਸਾਧਾਂ ਨਾਲ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੂ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਾਭ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
SGPC ਦੀਆਂ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ
ਧੁੰਮਾ ਨੇ SGPC ਵੱਲੋਂ ਤਿੰਨ ਤਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਥਾਪਣ ਦਾ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਬਾਹਰ ਧਰਨਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਨਿਯੁਕਤ ਜਥੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, SGPC ਆਪਣੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਅਟੱਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੀਨੀਅਰ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਉਚਿਤ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਵੱਲੋਂ ਨਿੱਜੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਭੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।”
ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਤਣਾਅ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਧੁੰਮਾ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਪੰਥ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਗੁਮਟੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਨਾਲ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦੀ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੋਵਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਵਾਦ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।